Rozwój mowy jest uwarunkowany genetycznie i zależy od wrodzonych możliwości organizmu człowieka.
Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich dzieci jednakowo.
U jednych szybciej, u innych wolniej.
Niejednakowa jest też kolejność przyswajania przez dzieci głosek.
Stopień rozwoju mowy zależy również od wpływu środowiska oraz od psychofizycznego rozwoju dziecka.
Wiedza o tym, co normalne (i w jakim czasie pojawia się), stanowi punkt odniesienia dla patologii.
Według Leona Kaczmarka w rozwoju mowy dziecka wyodrębnia się cztery okresy:
Okres melodii (0-1 roku życia)
Okres wyrazu (1-2 roku życia)
Okres zdania (2-3 roku życia)
Okres swoistej mowy dziecięcej ( 3-7 roku życia)
Okres melodii:
W 2-3 miesiącu życia niemowlę zaczyna wydawać różne dźwięki (głużenie lub gruchanie).
Głużenie to jeszcze nie jest mowa, ale nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych.
W mózgu powstają pierwsze skojarzenia między wydawanymi dźwiękami a odpowiadającymi im ruchami aparatu artykulacyjnego.
Głużą wszystkie dzieci, nawet niesłyszące.
W drugiej połowie 1 roku życia pojawia się gaworzenie.
Mamy tu do czynienia z zamierzonym powtarzaniem dźwięków - dziecko zaczyna stopniowo rozumieć mowę i wymawiać nazwy przedmiotów w określonym znaczeniu.
Pod koniec pierwszego roku życia dziecko spełnia proste polecenia, pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba.
Okres wyrazu :
Dziecko używa wszystkich samogłosek oprócz nosowych (ę, ą).
Wymawia spółgłoski: p, b, m, t, d, n, k, czasem ś.
Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi ( o zbliżonym miejscu artykulacji).
Upraszcza grupy spółgłoskowe.
Charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub tylko końcówki.
Okres zdania:
Mowa ulega doskonaleniu.
Dziecko powinno już wypowiadać głoski: p,b,m (oraz zmiękczone: pi, bi, mi), f,w (fi, wi ), ś, ź, ć, dź, ń, k,g,(ki,gi), ch, t,d,n,l.
Pod koniec tego okresu mogą pojawiać się głoski s, z, c.
Wymienione głoski, zwłaszcza w trudniejszych zestawieniach, bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi głoskami, na skutek małej sprawności narządów artykulacyjnych.
Okres swoistej mowy dziecięcej :
3- latek powinien prawidłowo wymawiać samogłoski ustne i nosowe, głoski wargowe twarde i zmiękczone (m, mi,b, bi, p, pi), wargowo zębowe twarde i zmiękczone (f, w + zmiękczenia), środkowojęzykowe (ś, ż, ć, dź, ń), tylnojęzykowe (k, g, ki, gi).
Okres ten cechuje zmiękczanie głosek oraz upraszczanie grup spółgłoskowych.
Mogą pojawić się głoski: s, z, c, dz, a czasem sz, ż, cz, dż.
4- latek – utrwala się wymowa s, z, c, dz, pojawia się r (choć może pojawić się w 5 roku życia).
5- latek- może umieć powtórzyć głoski szeregu szumiącego, ale w mowie potocznej często jeszcze może wymawiać jak s, z, c.
6- latek- powinien prawidłowo wymawiać wszystkie głoski (element dojrzałości szkolnej).
Literatura:
L. Kaczmarek -„Kształtowanie się mowy dziecka”
G. Demel - „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”
