Podstawową rzeczą w profilaktyce narządu głosu jest prawidłowa emisja głosu.
Zbytnie obciążanie krtani sprzyja zaczerwienieniom, stanom zapalnym strun głosowych, co w rezultacie może powodować powstanie guzków i prowadzi do długotrwałego leczenia farmakologicznego lub nawet operacyjnego i rehabilitacji głosowej.
Wadliwa emisja jest powodem wielu chorób narządu głosu.
Najczęstsze przyczyny zaburzeń czynności głosu:
zbyt długie, głośne mówienie.
tzw. „twarde nastawienie głosu”- nadużywane w szkole, na boisku, podczas ożywionej dyskusji.
owoduje ono zbyt silne zwarcia strun głosowych i gwałtowne ich rozwarcia w czasie przedzierania się przez nie strumienia powietrza.
nadmierny krzyk (jest na twardym ataku).
mówienie na niewłaściwej dla danego głosu wysokości (np. mówienie zbyt wysokim głosem w czasie silnego wzburzenia)- stąd mamy chrypkę, czujemy suchość w gardle, wydaje się nam, że nasz głos jest cichy, twardy, matowy.
niewłaściwe ustawienie głosu- wówczas podczas wydobywania silnych dźwięków obciążane są przede wszystkim struny głosowe i gardło.
nieprawidłowe oddychanie podczas mówienia- niepełne wykorzystywanie możliwości aparatu oddechowego i nieekonomiczne zużywanie powietrza, co utrudnia swobodne mówienie.
Wśród czynników wpływających znacząco na naszą kondycję głosową podstawową rzeczą jest środowisko zewnętrzne, w jakim pracujemy.
W czasie fonacji często wciągamy powietrze przez usta.
Do gardła dostaje się wówczas powietrze o temperaturze i wilgotności zewnętrznej.
Dlatego konieczna jest dbałość, by otoczenie, w którym pracujemy i odpoczywamy posiadało optymalne parametry:
1. WILGOTNOŚĆ
Podczas pracy głosem oddychamy przez usta, krtań jest szczególnie narażona na wysuszenie.
Wilgotność powietrza, w którym pracujemy powinna wynosić 60-70%.
W pomieszczeniach ogrzewanych kaloryferami rzadko przekracza 45%, dlatego wskazane jest stosowanie nawilżaczy.
Zbytnie wysuszenie śluzówki pokrywającej narząd głosowy wpływa na jego pracę- przesuszona wydzielina na fałdach głosowych robi się gęsta, lepka, powoduje słabszą ruchomość fałdu w miejscu jej nagromadzenia.
Prowadzi to do powstawania tzw. „guzków śpiewaczych”.
W ramach profilaktyki głosowej zaleca się wyrobienie sobie nawyku ciągłego popijania w czasie pracy głosem wody niegazowanej o temp. pokojowej - 1,5 l to minimum dla naszego narządu głosowego (nawet gdy nie czujemy pragnienia to jednak popijamy z rozsądku!).
Napoje zawierające kofeinę i teinę nie są wskazane.
- zmielić siemię lniane (doskonały nawilżacz!) z pół łyżeczki cukru pudru i ssać jak dropsy
- 2 żółtka, 5 łyżeczek miodu i sok z cytryny wymieszać i zjeść raz na 2 tygodnie.
2. TEMPERATURA
Powietrze przy fizjologicznym procesie oddychania dociera do krtani mając temperaturę około 32-34oC.
Temperatura zewnętrzna znacznie niższa (zwłaszcza ujemna) jest dla naszej krtani szokiem.
Używanie głosu w niskiej temperaturze powinno ograniczać się do minimum.
Również niekorzystne jest spożywanie napojów gorących lub bardzo zimnych.
3. HAŁAS
Nadmierny hałas sprawia, że mówimy głośniej, w sposób party, o twardym nastawieniu, angażując w ten proces wzmożoną pracę mięśni, w tym mięśnie krtani.
Te wymuszone warunki emisji powodują, że zmienia się barwa głosu, jego dźwięczność, pogarsza się jego brzmienie.
Gdy zwiększenie głośności głosu trwa dłuższy czas, nawet przy prawidłowej emisji, narażeni jesteśmy na zmęczenie narządu głosu.
4. ZANIECZYSZCZENIA
Wysoki poziom kurzu lub innych zanieczyszczeń (np.chemicznych) wpływa niekorzystnie na narząd głosu.
Kurz osadza się na błonie śluzowej, powodując podrażnienie, a co za tym idzie chrząkanie czy odruch kaszlu, który jest bardzo szkodliwy dla strun głosowych.
Również nikotyna powoduje niekorzystne przekrwienie śluzówki, dlatego osoby pracujące głosem powinny unikać przebywania w zadymionych pomieszczeniach (u palaczy szkodliwe substancje osadzają się w krtani na strunach głosowych – głos staje się niższy, chrapliwy, matowy).
5. KONTROLA MEDYCZNA
Głos jest dla nauczyciela narzędziem pracy, dlatego każda, trwająca dłużej dolegliwość głosowa powinna być skonsultowana u lekarza foniatry.
Bezwzględnie,gdy mamy chory głos, nie pracujemy!
Przy wirusowym zapaleniu krtani(afonia, dysfonia) nie przedzieramy głosu- może to doprowadzić do niedomykalności fałd głosowych( rehabilitacja roczna).
Niezmiernie ważną rzeczą w profilaktyce głosowej są systematyczne badania kontrolne u lekarza foniatry( raz w roku u tego samego lekarza- jest w stanie wychwycić zmiany w obrębie narządu głosowego).
Wskazane jest badanie wideostroboskopem, które umożliwia w sposób dokładny zbadanie krtani, jej ruchów fonacyjnych i wychwycenie wszelkich zmian patologicznych.
JAK DBAĆ O GŁOS?
Pamiętaj o miękkim zapoczątkowaniu zdania.
Nie podwyższaj głosu, mów zachowując naturalną wysokość głosu.
Pamiętaj o przerwach na oddech, nie staraj się wszystkiego powiedzieć na jednym wydechu.
Pamiętaj, żeby nie mówić na wdechu, a jedynie na wydechu.
Robiąc głębsze oddechy, uruchom przeponę - naucz się prawidłowej techniki oddechowej.
Podczas mówienia wykorzystuj swoje mięśnie artykulacyjne, otwieraj usta, nie mów z zaciśniętymi wargami.
Dbaj, aby mięśnie ramion, szyi, krtani, klatki piersiowej były rozluźnione, a nie napięte.
Zrób sobie małą rozgrzewkę mięśni przed dłuższą rozmową (np. mruczenie).
Wyrób sobie nawyk popijania wody niegazowanej w czasie mówienia
Pozbądź się nawykowego odchrząkiwania i kaszlu ( zamiast tego można przełknąć ślinę, popijać wodą, kasłać po cichu).
Jeśli mamy chrypkę podczas infekcji, nie staramy się szeptać (uszkadza krtań tak jak krzyk).
Zamiast tego staramy się mówić cichym, ale dźwięcznym głosem.
W czasie niedyspozycji głosowej nie pracujemy głosem!
Nabycie umiejętności prawidłowego wydobywania dźwięku wymaga długofalowego, systematycznego postępowania- wielu ćwiczeń oddechowych (celem których jest nauczenie prawidłowego oddechu torem przeponowo- brzusznym) i głosowych.
